Antybiotykoterapia

Antybiotyki - czym są, jakie mają właściwości i jakie są rodzaje antybiotyków?

W odpowiedzi na rosnącą świadomość znaczenia mikrobioty jelitowej dla zdrowia człowieka oraz związane z tym pytania zadawane nam przez konsumentów przedstawiamy cykl artykułów napisanych przez dr n. biol. med. Patrycję Szachtę - Dyrektor ds. naukowych Centrum Medycznego Vitaimmun w Poznaniu. Artykuły przedstawiają aktualny stan wiedzy dotyczący fizjologicznej roli mikrobioty przewodu pokarmowego, jak również czynników, które mogą wpływać korzystnie lub nie - na jej skład i funkcję.
Treść artykułów ma charakter popularnonaukowy i nie odnosi się do działania leczniczego produktu Lakcid Forte opisanego w jego Charakterystyce.

Za odkrywcę antybiotyków i ojca współczesnej antybiotykoterapii uważa się Aleksandra Flaminga, który w 1928 roku odkrył penicylinę, wytwarzaną przez grzyb pleśniowy Penicilum notatum. Zaznaczyć należy, że antybiotyki są powszechnie obecne w naturalnym środowisku – są bowiem wytwarzane przez grzyby i niektóre bakterie. W chwili obecnej szereg antybiotyków jest również wytwarzany przez człowieka metodami syntetycznymi i nie ulega wątpliwości, że są to leki ratujące zdrowie, a nierzadko i życie.

 

Charakterystyka i rodzaje antybiotyków

Pora więc uszczegółowić czym właściwie jest antybiotyk. Nazwa ta pochodzi od połączenia słów "anti" – czyli przeciw oraz "biotikos" – czyli życie. Antybiotyki to niskocząsteczkowe związki działające przeciwbakteryjnie lub bakteriobójczo. Innymi słowy hamują one wzrost bakterii bądź zabijają je. Z tego względu antybiotyki stanowią podstawowy sposób leczenia infekcji o etiologii bakteryjnej, co wiąże się z tak powszechnym stosowaniem ich w medycynie.

Antybiotyki możemy podzielić między innymi ze względu na:

1. sposób działania

  1. bakteriostatyczne – hamujące wzrost patogenów (np. makrolidy, tetracykliny, sulfonamidy)
  2. bakteriobójcze – zabijające bakterie patogenne (np. aminoglikozydy, B – laktamy, kotrimoksazol)

2. pochodzenie

  1. naturalne – wytwarzane przez mikroorganizmy (np. penicylina benzylowa, makrolidy)
  2. syntetyczne (np. chloramfenikol)
  3. półsyntetyczne (np. makrolidy, cefalosporyny, aminoglikozydy)

3. spektrum działania

  1. o wąskim spektrum działania przeciwbakteryjnego - działają na ograniczoną liczbę mikroorganizmów (np. penicyliny, makrolidy, streptomycyna)
  2. o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego – działają na znaczną ilość drobnoustrojów (np. ampicylina, tetracykliny)

 

Jak działają antybiotyki? 

Jak uprzednio zaznaczono antybiotyki są podstawowym sposobem leczenia zakażeń bakteryjnych. Przed erą antybiotykoterapii znacząca część infekcji wywołanych przez bakterie prowadziła do powikłań lub śmierci zakażonego pacjenta. Wprowadzenie antybiotyków doprowadziło do drastycznego spadku śmiertelności z powodu infekcji bakteryjnych, jednak jak każdy rodzaj leczenia antybiotykoterapia nie jest wolna od działań niepożądanych. Dodatkowo, dość szybko od momentu wprowadzenia antybiotyków do powszechnego leczenia problemem stała się oporność bakterii na antybiotyki, która stale narasta. Pojawiają się szczepy bakterii opornych na szereg stosowanych leków przeciwbakteryjnych, zwane patogenami alarmowymi. Antybiotykooporność w znacznej mierze wynika z faktu niewłaściwego stosowania opisywanych leków i ich nadużywania. Podstawowym problemem jest stosowanie antybiotyków w leczeniu infekcji o etiologii wirusowej, podczas gdy leki te nie działają niszcząco na wirusy.

Istotnym i częstym powikłaniem po antybiotykoterapii jest zaburzenie równowagi mikroflory jelitowej zwane dysbiozą jelitową. Obserwuje się wówczas nadmierne namnożenie drobnoustrojów potencjalnie chorobotwórczych i grzybów, przy jednoczesnej redukcji ilości prozdrowotnych bakterii jelitowych. Antybiotyki działają bowiem niszcząco nie tylko na bakterie chorobotwórcze będące przyczyną infekcji ale również na korzystne bakterie, będące trzonem zdrowej mikroflory jelitowej. Z tego względu w trakcie i po zakończeniu antybiotykoterapii często pojawiają się zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (biegunki, wzdęcia, bóle brzucha). Bez stosowania osłonowo probiotyku w trakcie i po zakończeniu antybiotykoterapii, zaburzenia mikroflory jelitowej mogą utrzymywać się kilka miesięcy, a nawet lat po zakończeniu leczenia.

Jeszcze groźniejszym powikłaniem po antybiotykoterapii jest namnożenie groźnej bakterii Clostridium difficile i następczy rozwój choroby zwanej rzekomobłoniastym zapaleniem jelita grubego. Szczególnie wysokie ryzyko rozwoju choroby występuje w grupie pacjentów predysponowanych (w podeszłym wieku, z obniżoną odpornością, hospitalizowanych, z chorobami współistniejącymi). Stosowanie określonych antybiotyków generuje szczególnie wysokie ryzyko namnożenia C.difficile. Wyróżnić tu należy między innymi: penicyliny o szerokim spektrum działania z inhibitorami, klindamycyna, fluorochinolony, cefalosporyny II i III generacji.

Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego u niektórych pacjentów charakteryzuje się szczególnie ciężkim przebiegiem i może prowadzić nawet do zgonu. Z tego względu warto rozważyć profilaktyczne podawanie odpowiednio dobranych probiotyków w przypadku wysokiego ryzyka zakażenia C.difficile - w trakcie i przez pewien czas po zakończeniu antybiotykoterapii. Po probiotyki należy sięgnąć także wspomagająco u pacjentów u których już wystąpiło poantybiotykowe zapalenie jelit.

Należy pamiętać, aby stosować probiotyki o udokumentowanej skuteczności w tym zakresie, na przykład mieszaninę szczepów Lactobacillus rhamnosus Pen, E/N, Oxy które efektywnie kolonizują nabłonek jelita, normalizując ekosystem jelitowy, wyjałowiony w następstwie antybiotykoterapii.

AUTOR:
Dr n. biol. med. Patrycja Szachta

  • Stopień doktora nauk biologicznych uzyskała w trakcie studiów doktoranckich w Klinice Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Autorka licznych publikacji medycznych w czasopismach polskich i zagranicznych oraz rozdziałów w monografiach naukowych. Dyrektor ds. naukowych w Centrum Medycznym VitaImmun. Posiada wieloletnie praktyczne i teoretyczne doświadczenie z zakresu utajonych nadwrażliwości pokarmowych oraz zaburzeń mikroflory jelitowej.

  • Piśmiennictwo: 
    1. Dzierżanowska D.: Antybiotykoterapia praktyczna. Alfa Medica Press 2008. 
    2. Badurek S., Muszytowski M., Stróżecki P., Manitius J.: Choroba związana z Clostridium difficile u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. Forum Nefrol 2016, vol 9, no 3, 141–14.
    3. Aslam S., Hamill R.J., Musher D.M. Treatment of Clostridium difficile-associated disease: old therapies and new strategies. Lancet Infect. Dis. 2005; 5: 549–557
    4. Bauer M.P., Nortermans D.W., Van Benthem B. i wsp. Clostridium difficile in Europe: a hospital-based survey. The Lancet 2011; 377: 63–73.

LAK/036/08-2019

KOMUNIKAT OD PRODUCENTA

Szczepy Lactobacillus rhamnosus obecne w produkcie leczniczym Lakcid Forte, podobnie jak inne bakterie kwasu mlekowego kolonizują śluzówkę jelit i normalizują skład mikroflory przewodu pokarmowego zwłaszcza po jego wyjałowieniu w wyniku stosowania antybiotykoterapii.
Nie należy przypisywać produktowi Lakcid Forte działań oraz zastosowań innych niż wskazane w punktach 4.1 oraz 5.1 Charakterystyki Produktu Leczniczego.
Produkt Lakcid Forte wskazany jest do stosowania:

  • W leczeniu wspomagającym w czasie i po antybiotykoterapii
  • W leczeniu poantybiotykowego zapalenia jelit ze szczególnym uwzględnieniem leczenia wspomagającego rzekomobłoniastego zapalenia okrężnicy oraz leczenia nawracającego rzekomobłoniastego zapalenia okrężnicy
  • W zapobieganiu biegunce podróżnych

Antybiotykoterapia:

Bakterie oporne na antybiotykoterapię
Antybiotyki są podstawową metodą leczenia infekcji o podłożu bakteryjnym. Wprowadzenie ich...
Probiotyki w trakcie i po zakończeniu antybiotykoterapii
Rola mikroflory jelitowej – czyli zespołu drobnoustrojów zasiedlających przewód pokarmowy...
Probiotyki - właściwości lecznicze, rodzaje i źródła
Moda na probiotyki nie mija, co więcej – sięgamy po te preparaty coraz chętniej. Wynika to...