Czym są bakterie probiotyczne?

Probiotyki od wielu już lat cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem. Jest to spowodowane tym, że stosowanie wysokiej jakości preparatów przyczynia się do regulacji pracy przewodu pokarmowego oraz wyraźnej poprawy kondycji fizycznej i psychicznej.

Probiotyk i jego cechy

Warto więc odpowiedzieć sobie na pytanie czym właściwie jest probiotyk i jak go wybrać, aby osiągnąć zamierzony efekt zdrowotny. Definicja probiotyku według FAO/WHO z 2001 r. wskazuję, że jest to określony szczep bakterii, który podawany w określonych ilościach ma wywierać korzystny wpływ na zdrowie osoby, która je przyjmuje.

Do kryteriów stawianych wysokiej jakości preparatom probiotycznym należą ponadto:

1. bezpieczeństwo działania - bakterie probiotyczne należą do grupy GRAS, czyli produktów uznanych za bezpieczne dla zdrowia
2. ludzkie pochodzenie - bakterie probiotyczne pochodzą najczęściej z przewodu pokarmowego zdrowych dawców, dzięki czemu są przystosowane do warunków panujących w jelicie
3. zdolność do przeżycia pasażu poprzez górny odcinek przewodu pokarmowego (w warunkach wysokiej kwasoty oraz ekspozycji na kwasy żółciowe), celem dotarcia w odpowiedniej ilości do jelita grubego, czyli miejsca docelowego działania
4. zdolność do przejściowej kolonizacji przewodu pokarmowego - co jest warunkiem niezbędnym, aby wspomóc naszą własną mikroflorę jelitową

Bakterie probiotyczne i ich właściwości

Mówiąc o bakterii probiotycznej należy zaznaczyć, iż wspomniane powyżej cechy są szczepozależne, co oznacza, że właściwości jednego probiotyku nie można przenosić na inny szczep, nawet pozornie blisko spokrewniony. Wysokiej jakości probiotyk musi być więc dokładnie opisany: posiadać nazwę rodzajową (np. Lactobacillus) oraz nazwę gatunkową (np. rhamnosus). Najistotniejszy jest jednak opis kolekcji kultury szczepowej (patent), pod którym dany szczep jest zdeponowany. Tylko potrójnie opisany szczep bakteryjny może być uznany za probiotyczny – czyli o udokumentowanych właściwościach prozdrowotnych. Przykładem mogą być szczepy wchodzące w skład preparatu Lakcid Forte, które zdeponowane są w Instytucie Biochemii i Biofizyki PAN pod numerami: 2593 (L. rhamnosus Pen), 2594 (L. rhamnosus E/N) i 2595 (L. rhamnosus Oxy).

Większość produktów zarejestrowana jest jako suplementy diety, co wiąże się z łagodniejszymi obostrzeniami kontroli jakości - choć oczywiście i w tej grupie znajdziemy probiotyki godne polecenia. Tylko nieliczne probiotyki posiadają status leku dostępnego bez recepty (OTC), co oznacza, że ich działanie jest potwierdzone odpowiednimi badaniami.

Kolejnym istotnym elementem jest liczebność bakterii w preparacie. Minimalna ilość, niezbędna do wywierania prozdrowotnego wpływu na ludzkie zdrowie to 10(9) jtk/ g preparatu. Mniejsza liczebność może sprawić, że większa część przyjętych bakterii probiotycznych ulegnie uszkodzeniu w górnym odcinku przewodu pokarmowego i nie dotrze w wystarczającej ilości do miejsca docelowego działania czyli jelita grubego. Na półkach aptecznych musimy więc szukać probiotyków zawierających minimum wspomnianą wyżej ilość bakterii.

Prozdrowotnego działania probiotyków nie da się również osiągnąć stosowaniem fermentowanych produktów mlecznych (jogurt, kefiry, mleka acidofilne) i kiszonek (kiszone ogórki, kapusta, kimchi i inne). Jak wcześniej wspomniano probiotyk to bakteria wyizolowana z przewodu pokarmowego, o udokumentowanym prozdrowotnym wpływie na ludzki organizm. W produktach żywnościowych, takich jak kiszonki czy jogurty, znajdują się bakterie kwasu mlekowego (LAB) należące do rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, podobnie jak drobnoustroje zawarte w probiotykach aptecznych. Są to jednak bakterie o zupełnie innym pochodzeniu i nie możemy uznawać, że ich działanie będzie analogiczne do szczepów probiotycznych zawartych w preparatach aptecznych. Wykazano również, iż aby fermentowane produkty mleczne dotarły do jelita grubego, należałoby spożyć nawet kilka kilogramów jogurtu dziennie. Nie zmienia to faktu, iż produkty te powinny oczywiście stanowić element składowy zdrowej, zbilansowanej diety, lecz nie są one równorzędnym zamiennikiem szczepów probiotycznych.

AUTOR:
Dr n. biol. med. Patrycja Szachta

• Stopień doktora nauk biologicznych uzyskała w trakcie studiów doktoranckich w Klinice Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Autorka licznych publikacji medycznych w czasopismach polskich i zagranicznych oraz rozdziałów w monografiach naukowych. Dyrektor ds. naukowych w Centrum Medycznym VitaImmun. Posiada wieloletnie praktyczne i teoretyczne doświadczenie z zakresu utajonych nadwrażliwości pokarmowych oraz zaburzeń mikroflory jelitowej.
  
  

• Piśmiennictwo:
  1. Hamilton-Miller J.M.T., Shah S., Winkler J.T. et al.: Public health issues arising from microbiological and labeling quality of foods and supplements containing probiotic microorganisms. Public Health Nutr 1999, 2:223–9.
  2. Saxelin M., Saxelin M., Lassig A. et al. Persistence of probiotic strains in the gastrointestinal tract when administered as capsules, yoghurt, or cheese. Int J Food Microbiol 2010, 15(144): 293–300.
  3. Lutyńska A., Augustynowicz E., Wiatrzyk A. Problemy stosowania suplementów diety zawierających bakterie kwasu mlekowego. Probl Hig Epidemiol 2012, 93(3): 493–498.
  4. Day RL., Harper AJ., Woods RM., Davies OG., Heaney LM.: Probiotics: current landscape and future horizons. Future Sci OA. 2019 May 3;5(4):FSO391. doi: 10.4155/fsoa-2019-0004.

LAK/035/08-2019